na konferencji w Toruniu o miejscach pochówku

W dniach 17–18 listopada 2022 r. w ramach XVIII Sesji Uniwersyteckiego Centrum Archeologii Średniowiecza i Czasów Nowożytnych w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu odbyła się konferencja naukowa pt. „Grób i cmentarz jako przestrzenny zapis społecznych i religijnych zachowań człowieka w średniowieczu i czasach nowożytnych”. W jej trakcie dr Olgierd Ławrynowicz wygłosił referat pt. „Fikcyjne pomniki? Z archeologii upamiętnień miejsc pochówku ofiar zbrodni”.

W wystąpieniu poruszony został problem występowania we współczesnym krajobrazie upamiętnień, których treść w sposób nieprecyzyjny odwołuje się do wydarzeń z przeszłości. Przedstawione zostały przykłady powojennych pomników upamiętniających zbiorowe mogiły – miejsca nazistowskich zbrodni niemieckich w Lesie Jaskrowskim (gm. Mstów) i na terenie klasztoru św. Anny w Aleksandrówce (gm. Przyrów). W referacie podkreślona została zasadnicza rola badań archeologicznych w weryfikacji opisanych na tego typu monumentach wersji wydarzeń, jakie rozegrały się zaledwie kilka dekad przed ich powstaniem. Celem wystąpienia stało się również uwypuklenie aspektu etycznego wznoszenia i utrzymywania przez instytucje państwowe upamiętnień nawiązujących formą do cmentarnych grobów, które w swej warstwie informacyjnej wprowadzają w błąd odbiorców, w tym przede wszystkim bliskich upamiętnionych na nich ofiar zbrodni wojennych.